ΚΡΥΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ
Κρυοχειρουργική ή κρυοθεραπεία ονομάζεται η εφαρμογή ακραίου ψύχους με σκοπό την καταστροφή καλοήθων ή κακοήθων ανεπιθύμητων ιστών.
Αποτελεί εδώ και πολλά χρόνια μια καθιερωμένη θεραπευτική μέθοδο. Τα τελευταία όμως χρόνια φαίνεται να κερδίζει έδαφος σε ολοένα και περισσότερες νοσολογικές οντότητες, τόσο καλοήθεις όσο και κακοήθεις, προσφέροντας μια εναλλακτική θεραπευτική παρέμβαση.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ
Η πρώτη γραπτή αναφορά για την θεραπευτική εφαρμογή του ψύχους συναντάται στην Αρχαία Αίγυπτο, περίπου το 2500 π.χ. Στον πάπυρο που βρέθηκε, αναφέρεται η χρήση κρύων επιθεμάτων για την αντιμετώπιση κρανιακών καταγμάτων και μολυσμένων ανοιχτών πληγών.
Στην Αρχαία Ελλάδα ο Ιπποκράτης χρησιμοποίησε το ψύχος για να ελέγξει την αιμορραγία και να μειώσει την φλεγμονή και τον πόνο στις παθήσεις κυρίως των μαλακών μορίων και αρθρώσεων.
Τους τελευταίους αιώνες η κρυοχειρουργική άρχισε ν αναπτύσσεται στις αρχές του 1900 όταν υγροποιήθηκαν διάφορα αέρια όπως ο αέρας, το υδρογόνο, το διοξείδιο του άνθρακα και το πρωτοξείδιο του αζώτου (το περίφημο αέριο του γέλιου!) και το υγρό άζωτο.Tο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα το στερεό διοξείδιο του άνθρακα ήταν το κρυογόνο εκείνο που χρησιμοποιήθηκε πάρα πολύ.
Το υγρό άζωτο χρησιμοποιήθηκε από το 1950 και μετά και έκτοτε είναι το κύριο κρυογόνο που χρησιμοποιείται σήμερα.
ΠΩΣ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ Η ΚΡΥΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η κρυοχειρουργική βασίζεται στη διοχέτευση ενός ισχυρού ψυκτικού μέσου, που ονομάζεται κρυογόνο, στον ανεπιθύμητο ιστό που θέλουμε να καταστρέψουμε. Η άμεση επίδραση των πολύ χαμηλών θερμοκρασιών επιφέρουν τον κυτταρικό θάνατο ο οποίος οφείλεται στην κρυσταλλοποίηση του ενδοκυττάριου και του εξωκυττάριου υγρού και στις φυσικοχημικές αλλαγές που επιφέρει στο κύτταρο ο σχηματισμός του πάγου.
Αρχικά εκδηλώνεται σχηματισμός κρυστάλλων πάγου τόσο ενδοκυττάρια όσο και ενδοκυττάρια και ακολουθεί η διάσπαση του κυττάρου λόγω μηχανικών επιδράσεων σε αυτό, από τον σχηματισμό των κρυστάλλων. Αποτέλεσμα είναι η διαταραχή των συγκεντρώσεων των ηλεκτρολυτών στο κύτταρο οι οποίες προκαλούν αλλαγές του PH, με τελικό αποτέλεσμα την κυτταρική αφυδάτωση, η οποία προκαλεί συρρίκνωση του κυττάρου και θερμική καταπληξία που οδηγεί σε βλάβη των κυτταρικών λιποπρωτεινών.
Σήμερα για την εφαρμογή του ψύχους πάνω στον ιστό που θέλουμε να καταστρέψουμε χρησιμοποιούμε το υγρό άζωτο με θερμοκρασία -196 C , το στερεό διοξείδιο του άνθρακα και το πρωτοξείδιο του αζώτου. Το υγρό άζωτο ψεκάζεται απ ευθείας πάνω στον όγκο ή εφαρμόζεται πάνω στον όγκο με μια μεταλλική επιφάνεια (κρυόδιο).
Εναλλακτικά, εφαρμόζουμε το πρωτοξείδιο του αζώτου και διάφορα φρέον (όπως στα ψυγεία) που πλεονεκτούν κυρίως προς την αποθήκευση αλλά δεν επιτυγχάνουν τόσο χαμηλές θερμοκρασίες.Το υγρό άζωτο μπορεί να εφαρμοστεί κατά τρεις διαφορετικούς μεθόδους.Ο απλούστερος και παλαιότερος, είναι να εμβαπτιστεί ένας βαμβακοφόρος στυλεός (μπατονέτα) στο δοχείο με το υγρό άζωτο και στη συνέχεια να εφαρμοστεί πάνω στην βλάβη που θέλουμε να καταστρέψουμε. Δεύτερος τρόπος είναι να ψεκαστεί η βλάβη με το κρυογόνο μέσω ενός ειδικής συσκευής.Τέλος, ο τρίτος τρόπος συνίσταται στη διοχέτευση του κρυογόνου μέσω μιας συσκευής που καταλήγει σε μια μεταλλική μύλη στην άκρη της. Αυτή η μύλη εφαρμόζεται πιεστικά στη βλάβη και διατηρεί τη χαμηλή της θερμοκρασία λόγω της συνεχούς ροής του κρυογόνου. Εναλλακτικά, αντί για μύλη υπάρχει βελόνα στην άκρη της συσκευής που διαπερνά τη βλάβη και τη ψύχει εκ των έσω.
Συνήθως απαιτούνται αρκετοί κύκλοι ψύξης προκειμένου να έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα, ιδίως στις κακοήθειες.
Μετά την κρυοπηξία η πληγή πρέπει να διατηρείται καθαρή μέχρι να επουλωθεί πλήρως.
Ο χρόνος αποθεραπείας εξαρτάται από τους χρόνους ψύξης – απόψυξης που έχουμε εφαρμόσει και το είδος της βλάβης. Συνήθως είναι από 4-6 εβδομάδες.Στη δερματολογία η κρυοχειρουργική εφαρμόζεται σε ιδιαίτερα μεγάλο αριθμό καλοήθων νεοπλασιών όπως θηλώματα, κονδυλώματα, σπίλους αλλά και σε αιμαγγειώματα, χηλοειδή, κ.α. Παράλληλα, έχει αποδειχθεί αποτελεσματική μέθοδος αντιμετώπισης προκαρκινικών καταστάσεων όπως η ακτινική υπερκεράτωση καθώς και καρκίνων του δέρματος, όπως το βασικοκυτταρικό και ακανθοκυτταρικό επιθηλίου.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΗΣ ΚΡΥΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ.
Η αντίδραση του ψυχθέντος ιστού είναι προβλέψιμη. Εμφανίζεται ερύθημα, οίδημα, εκροή ορώδους υγρού από την τραυματισμένη επιφάνεια. Μετά το εξιδρωματικό στάδιο ακολουθεί η ανάπτυξη ξηράς εφελκίδας και τελικά το τραύμα επουλώνεται μετά από μερικές εβδομάδες.Συνήθως δεν αφήνει ουλή ή αυτή είναι πολύ περιορισμένη. Άλλο πλεονέκτημα είναι η εύκολη εφαρμογή στο ιατρείο χωρίς να απαιτούνται ιδιαίτερες εξετάσεις και η τοπική αναισθησία που επιτυγχάνεται τις περισσότερες φορές, γίνεται με μια απλή αναισθητική κρέμα, ενώ σε πολλές περιπτώσεις δεν χρειάζεται καν.Οι ανεπιθύμητες ενέργειες που παρουσιάζονται στις κρυοχειρουργικές επεμβάσεις είναι λίγες και οι περισσότερες υποχωρούν. Οι κυριότερες από αυτές είναι ο έντονος πόνος και οίδημα που εμφανίζονται άμεσα μετά την εφαρμογή του υγρού αζώτου, όπως και το ενδεχόμενο επιμόλυνσης, αν δεν φροντίζεται σωστά η πληγή.
Μετά την επούλωση μπορεί να καταλειφθεί μελάγχρωση ή υποχρωμία, αλωπεκία και ατροφικές ουλές
ΗΛΕΚΤΡΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ
Χρησιμοποιείται για τον καυτηριασμό καλοήθων βλαβών του δέρματος – όπως θηλώματα, σμηγματορροϊκές υπερκερατώσεις, μυρμηκιές κ.α. – υπό τοπική αναισθησία, με χρήση ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ειδικό μηχάνημα (διαθερμία), αλλά και κακοήθων βλαβών του δέρματος όπως επιθηλιώματα. Εφαρμόζεται επίσης σε αφαίρεση βλαβών που οφείλονται σε σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα όπως οξυτενή κονδυλώματα και μολυσματική τέρμινθο.Η τοπική αναισθησία που χρησιμοποιείται γίνεται είτε μέσω εφαρμογής ειδικής κρέμας είτε μέσω χορήγησης ξυλοκίνητης με τοπικές ενδοδερμικές ενέσεις.